Jan Hazelzet

“Dit maakt je werk uiteindelijk beter, leuker en mooier”

De gezondheidszorg maakt de omslag naar ‘valuebased healthcare’, oftewel waardegedreven zorg. Wat betekent dit voor de geboortezorg? Jan Hazelzet, professor emeritus Kwaliteit en Uitkomsten van de Zorg aan het Erasmus MC vertelt hierover.

“Waardegedreven zorg richt zich op resultaten die voor de individuele patiënt belangrijk zijn. Iedereen heeft zijn eigen behoeftes en waarden, en die stellen we voorop in het gesprek met de patiënt. Om tot gezamenlijke keuzes te kunnen komen over de zorg die iemand nodig heeft… zelfs als die keuze er niet is. Of een vrouw thuis bevalt of in het ziekenhuis, dat heeft ze niet altijd voor het kiezen. Maar die keuze kan voor iemand wel heel belangrijk zijn. Als die keuze er niet is, is dit een tegenvaller en dus wel belangrijk om te bespreken.”

Hoe de moeder zich voelt

“Wanneer een zwangerschap resulteert in een gezond kind, is het doel dan bereikt? Dit is hoe we de geboortezorg versmallen. Maar belangrijk is ook hoe die moeder zich daarbij voelt. Hier is in de zorgverlening natuurlijk best aandacht voor. Maar wanneer je een vrouw tien minuten ziet en vraagt ‘hoe gaat het?’, krijg je meestal een algemeen antwoord. En je kunt niet op alles goed doorvragen, want je wil ook je controles doen. De vragenlijsten van de ICHOM Standard Set Pregnancy & Childbirth vormen hierbij een waardevol instrument. We hebben deze set daarom vertaald naar het Nederlands en naar de Nederlandse situatie: we valideerden de vragenlijsten bij patiënten, zorgverleners en managers en voegden ook enkele vragen toe. Zo ontstond de Uitkomstenset Zwangerschap & Geboorte.”
“De vragen in deze vragenlijsten zijn relevant voor de zwangere of pas bevallen vrouw. Zij vult de vragenlijst in voor ze op de controleafspraak komt. Als zorgverlener kun je je dus voorbereiden. Op je dashboard zie je welke van haar antwoorden groen, oranje of rood zijn. Zo weet je welke onderwerpen voor haar essentieel zijn om op door te gaan. Het draait dan niet alleen om harde buiken, maar bijvoorbeeld om: hoe zij zich voelt; of ze zich zorgen maakt; of ze voldoende sociale contacten heeft, steun ervaart; of ze vertrouwen heeft in haar rol als moeder; of ze vertrouwen heeft dat de borstvoeding gaat lukken; of ze zich somber voelt. Thema’s waaraan een zwangere zelf ook niet gelijk denkt, of die ze niet makkelijk uitspreekt.”

Cliënten vinden dit steeds gewoner

“Tegen cliënten zeg je: ‘Wij zijn geïnteresseerd in hoe het met je gaat, hoe de zwangerschap verloopt of verlopen is, zodat we de zorg beter op jou kunnen afstemmen.’ Vermijd het woord onderzoek, want dit is echt onderdeel van de zorg voor haar. In de gezondheidszorg wordt steeds meer gewerkt met dit soort gevalideerde vragenlijsten, dus mensen gaan dit gewoner vinden.”

Jezelf blijven verbeteren

“Door het meten en bespreken van deze uitkomsten kun je als zorgprofessionals jezelf continu verbeteren. Je telt de uitkomsten op binnen jouw praktijk of afdeling en gaat zo voortdurend na hoe het met je cliënten gaat. Je ziet of er items uitkomen, waarop de zorg moet worden aangepast. Daarnaast kun je jezelf ook vergelijken met anderen en je afvragen: hoe doen we het ten opzichte van andere geboortezorgorganisaties? Niet om verantwoording af te leggen, maar om van elkaar te leren.”

Zicht op langetermijneffecten van zorg

“Het geïntegreerde karakter van zorg is een van de ultieme doelen van waardegedreven zorg. Daarbij hoort dat je een persoon niet alleen tijdens, maar ook na de behandeling blijft vragen hoe het met hem of haar gaat. Zo ontvangen patiënten die geboren zijn met een hazenlip en al op jonge leeftijd zijn geopereerd, zelfs twintig jaar later nog een ICHOM-vragenlijst. Zo blijf je als behandelteam je patiënten volgen en je afvragen: hebben we het goed gedaan en wat kunnen we ervan leren?”

Zes maanden postpartum

“Bij de totstandkoming van de ICHOM Standard Set Pregnancy & Childbirth bleek dat veel vrouwen na hun bevalling last hebben van urine-incontinentie en pijn bij het vrijen. Problemen die een taboe zijn en waarvan soms wordt gedacht dat ze erbij horen. Maar dat is niet zo: je kunt er wat aan doen, voordat deze problemen medisch worden. Veel vrouwen zitten hiermee, maar durven het niet te bespreken. Bovendien hebben ze binnen de geboortezorg geen vast contact meer met wie ze dit kunnen bespreken. Om die reden ontvangen vrouwen zes maanden na de bevalling de laatste vragenlijst. Zodat dit niemandsland verdwijnt en we ervoor zorgen dat vrouwen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben.”

Doorgaande lijn met de jeugdgezondheidszorg

“Als bij de meetmomenten blijkt dat een zwangere of moeder vragen heeft over het ouderschap, erg angstig is of veel stress heeft, kunnen we de jeugdgezondheidszorg meteen betrekken. Het zou mooi zijn als er een vloeiende overgang ontstaat naar de jeugdgezondheidszorg en sociaal domein. In onze stuurgroep zitten daarom ook jeugdartsen, zodat we samen met hen naar een integrale en geïntegreerde aanpak werken. Een aanpak die niet alleen gericht is op ‘de baarmoeder’ of ‘borstvoeding’, maar ook op hoe het sociaal-emotioneel met het jonge gezin gaat.”

De start is intensief

“Bij de start spelen veel technische details een rol: welke ICT-systeem gebruik je, hoe je krijg je dat optimaal, privacy-issues… Daar gaat helaas veel tijd, energie en geld in zitten. Bij zorgverleners speelt dan soms het gevoel dat het erbij moet. Maar zijn de hordes eenmaal genomen, dan is deze werkwijze verrijkend. Niet alleen voor de cliënt, ook voor zorgverleners en dat ervaren zij ook zo. Het werken met de vragenlijsten kan zelfs de efficiency verhogen. Want zowel de vrouw als haar zorgverlener gaan voorbereid het gesprek met elkaar aan. Je weet op welke antwoorden je moet focussen en kunt aansluiten bij de belevingswereld van de individuele patiënt. Uiteindelijk wordt je werk hier leuker, beter en mooier van.”

Dé uitkomstenset voor de geboortezorg

“In de gehele geboortezorg komt met het kwaliteitsdenken de patiënt steeds meer centraal te staan. Binnen vijf jaar is dit de normaalste zaak van de wereld. De Uitkomstenset Zwangerschap & Geboorte is dé set voor de integrale geboortezorg. Het mooie van waardegedreven geboortezorg is ook juist dat het voor verbinding zorgt. Je doet hiermee niet alleen de zwangeren en moeders een plezier, maar de zorgverleners ook. Je pakt de behandeling echt op als een team en bent met elkaar aanspreekbaar. Het biedt de kans om de zorg een tikkeltje beter te doen, en meer gericht op de persoon.”

“Het biedt de kans om de zorg een tikkeltje beter te doen, en meer gericht op de persoon.”